Dünyanın en azılı kabahat örgütlerinden Sinaloa Karteli’nin silahlı kolu olan La Chapiza’nın önde gelen isimlerinden El Piyi lakaplı Mario Alexander Gamez, geçtiğimiz günlerde Culiacan’ın kuzeyinde bulunan Jardines de Santa Fe’de yakalandı.
Polisin yakalamadan sonrasında kamuoyuyla paylaşmış olduğu bilgilerde, Gamez “beyaz tende, sakallı, 175 santimetre boylarında” diye tasvir ediliyordu. Bu tanım Gamez’in kimliğinin deşifre edilmesinde mühim rol oynadı.
El Piyi’nin gizemi, uzun senelerdir “narcocorrido” söz yazarlarını heyecanlandırıyor. Federal hükümetten kaynaklar, medyaya yaptıkları açıklamalarda, kartelin tetikçisinden bahseden bu şarkıların soruşturmanın yönünü belirlediğini açıkladı. El Pais gazetesi de corrido türü müziğin uzmanlarına, şarkıların haber alma operasyonlarındaki yerini sordu.
Geçmişten bugüne corrido şarkılarına baktığımızda, gizemli suçluların ve halk kahramanlarının, birer esin kaynağı olarak öne çıktığını görmek mümkün. El Piyi de fazla göz önünde olmayan sadece Sinaloa Karteli’nde sözü geçen bir isimdi. Yetkililere nazaran bu özellikleri El Piyi’nin corrido sanatçılarının ilgisini çekmesini sağlamış oldu.
Gamez’le ilgili şarkı sözlerinde örgüte sadakati ve El Nini olarak malum Nestor Isidro Perez-Salas benzer biçimde üst düzey isimlere yakınlığı öne çıkıyor. (El Nini, Sinaloa Karteli’nin Los Chapitos fraksiyonunun güvenlik şefi. Los Chapitos kasım ayında Culiacan’da yakalanan El Chapo lakaplı Joaquin Guzman’ın oğulları tarafınca yönetiliyor.)
Mesela Larry Hernandez ile Los Caimenes de Sinaloa’nın söylediği Corrido del Piyi şarkısının sözleri şu şekilde: Beni Nini’nin derhal yanında göreceksin / Onun yanından ayrılmayacağım, o benim kardeşim benzer biçimde […] Tanıştığımıza memnun oldum, bana El Piyi derler / İşte buradayız, patron Ivan’ın emrine amadeyiz. (Şarkıda Ivan olarak bahsedilen şahıs El Chapo’nun oğlu Ivan Archivaldo Guzman’dan başkası değil.)
9 Eylül tarihinde başlamış olan sertlik vakaları, Culiacan’da tam bir kaos ortamı yarattı. Sinaloa Karteli’nin kontrolünü ele geçirmek için çarpışan iki fraksiyon (Los Chapitos ile El Mayo lakaplı Ismael Zambada Garcia’nın adamları) şehri cenk alanına çevirdi. Eylülün son iki haftasında eyalet genelinde kartel sertliği sebebiyle 100 şahıs yaşamını yitirdi. El Piyi de bu süreçte yakalandı.
Uzmanlara nazaran tek haber alma deposu bu olması imkansız
Meksika İleri Toplumsal Insanbilim Emek harcamaları ve Araştırma Merkezi’nden (CIESAS) müzik tarihçisi Luis Omar Montoya, bir corrido’dan bir suçlu hakkında ipuçları elde edilebileceğini sadece bunun kesinlik taşımayacağını belirtti.
El Piyi’nin yakalanmasında Culiacan’daki sertlik olaylarının yarattığı ortamın önemine dikkat çeken Montoya, “Elbet corrido’ların ihtiva ettiği bilgiler kullanılabilir sadece Meksika ordusunun birini yakalamak için bir tek bir corrido’ya bel bağlamış olmasının kesinlikle ihtimaller içinde olmadığını düşünüyorum” dedi.
El Piyi’nin yakalanmasının arkasından, Milenio gazetesine konuşan federal kaynaklar, geleneksel corrido ile çağdaş müzik türlerini bir araya getiren corridos tumbados türünde eserler veren müzisyenlerin şarkılarından faydalandıklarını söylemişti.
Corridos tumbados türünün tanınmış adları içinde yer edinen Peso Pluma, Roberto Laija ve Luis R. Conriquez’in şarkılarında El Piyi hakkında ifadeler yer ediniyor. Mesela Pluma’nın La People II şarkısında El Piyi, El 27 olarak malum ve Sinaloa Karteli’nin tetikçilerinin capo’larından olan Jorge Humberto Figueroa-Benitez ile ilişkilendiriliyor ve “Patronumuzun oğlunu savunacağız […] / 27 ve Piyi, toprakla, aileyle ve büyüklerle ilgileniyor” ifadeleri kullanılıyor.
Bu şarkı sözleri belli bilgileri ortaya koyuyor. Sadece Montoya çağdaş corrido’ların ifade dilinin “fazlaca zayıf” bulunduğunu, bundan dolayı El Piyi’nin yakalanmasında mühim rol oynadıkları açıklamasına şüpheyle yaklaştığını söylemiş oldu.
Şarkı sözlerinin, mevzunun esprili yanını ve El Piyi’nin zevklerini anlamaya destek olabileceğini söyleyen Montoya, “Sadece söz yazarları birçok figürü aynı şekilde tanım ediyor. Hepsi bayanları, silahları ve lüks otomobilleri seviyor. Bu da resmin bulanıklaşmasına niçin oluyor” dedi.
Zacatecas Özerk Üniversitesi’nde (UAZ) araştırmacı olarak Luis Diaz-Santana ise akademisyenlerin corrido’ların sözlerine fazla ehemmiyet verdiğini, bu sözlerin tüketildiği eğlence bağlamının unutulduğunu söylemiş oldu.
El Pais‘e konuşan Diaz-Santana, “Corrido’lar birer eğlence alanı, stres atma aracı” dedi.
Parayla kendini övdüren mi var?
Öte taraftan bazı corrido’ların talep üstüne yazıldığı da söyleniyor. Buna nazaran, bazı kişiler söz yazarlarına para verip kendilerini öven şarkılar yazmalarını talep ediyor.
Diaz-Santana, şarkı sözlerinde neyin gerçek neyin kurgu bulunduğunu ayırt etmenin zor bulunduğunu belirterek, “Bunu yapabilmek için fazlaca derinlemesine incelemeler yapmak lazım ki o durumda bile kati bir sonuca ulaşabileceğimizi düşünmüyorum” dedi.
Corrido türü, mestizaje kültürüyle ve ABD-Meksika sınırındaki bölgenin demografik yapısıyla fazlaca ilişkili. Diaz-Santana, bu bölgede yaşayan söz yazarlarıyla pek fazlaca söyleşi yaptığını belirterek, “Bu müzisyenlerle yaptığım saha çalışmalarımda gördüğüm şey şu: Şarkı yazdıklarında bunu mutlak bir özgürlük içinde yapıyorlar. Hiçbir vakit dış etkenlerin tesiri altında kalmıyorlar” dedi.
Mesela Robero Laija’nın imzasını taşıyan La People II şarkısında tetikçilerin görevlerini yerine getirmesinden herhangi bir detaya girmeksizin yüzeysel bir şekilde bahsediliyor. Diaz-Santana, “Şahsen ben bunların para karşılığı yazıldığından şüpheliyim. Bunların kutlama amaçlı corrido’lar bulunduğunu görebiliyorsunuz. Şarkıyı yazan şahıs kesinlikle kişisel bakış açısını yansıtıyor” ifadelerini kullandı.
Diaz-Santana ek olarak türü belirleyen kültürel segmentin de yeterince anlaşılamadığını belirterek, söz yazarlarının kendi şifrelerini kullandıklarını altını çizdi ve ekledi: “Uyuşturucu kaçakçılığı, sertlik benzer biçimde mevzulara odaklanan müstehcen şarkı sözleri bir çok vakit agresif görünebiliyor. Ben corrido’ları kelimesi kelimesine okumanın öneminin abartıldığını düşünüyorum. Şarkı sözlerini bağlamla beraber okuduğumuzda, başta agresiflik benzer biçimde görünen şeyin daha ziyade bir latife bulunduğunu görüyoruz” dedi.
Bir zamanlar yoksul fakat gururlu bir çocuk vardı…
El Piyi münferit bir örnek değil. Mesela El Mayo Zambada’nın yakalanmasından birkaç saat sonrasında El As de la Sierra isminde müzisyen, Sinaloa Karteli’nin capo’sunun yakalanmasını özetleyen bir şarkı olan Pacifico triste‘yi yayınladı. El Chapo Guzman yada bir öteki Sinaloa üyesi olan El Azul lakaplı Juan Jose Esparragoza hakkında yazılmış şarkılar da var.
Diaz-Santana, geçmişte 1970’lerin tanınmış Chicano uyuşturucu lordu Fred Gomez Carrasco ile alakalı corrido’ları araştırmış bir isim. Carrasco, San Antonio’nun yoksul mahallelerinden çıkıp en büyük kartel capo’larından biri haline gelmişti. Bu hikâyenin, karakterin efsaneleşmesinde sık sık öne çıkarıldığını belirten Diaz-Santana, “Bu düşünce efsaneye dönüşen tüm figürler için ortak. Fazlaca mütevazı çocukluklar geçirip sonrasında fazlaca etkili göz önünde figürler haline gelmeleri arasındaki zıtlık hep vurgulanıyor. Bu zıtlık toplumda büyük mutluluk yaratıyor, insan ruhunun derinlerine işliyor” diye konuştu.
Montoya ise şarkı sözlerinin El Piyi’nin yakalanmasında rol oynayıp oynamadığı tartışmasından daha garip bir detayın gözden kaçtığını belirterek, uyuşturucu kartellerinin corrido şarkıcılarını bir siyasal platform oluşturmak için kullandığını ve corrido’ların günümüzün toplumsal sorunlarını idrak etmek için fazlaca mühim bulunduğunu söylemiş oldu.
Montoya, “Bu durum uyuşturucu kaçakçılığının iyi mi her şeyin içine sızdığını, iyi mi popüler kültürün bir parçası haline geldiğini, iyi mi her yerde geçerli bir söylem bulunduğunu ve uyuşturucu kaçakçılığını merkeze alan popüler bir mitolojinin iyi mi inşa edildiğini doğruluyor” ifadelerini kullandı.
El Pais‘in haberini Sevin Turan Türkçeleştirdi. Fotoğraflar: AFP