Boeing’in uzay aracı Starliner’ın kontrol uçuşu, iki deneyimli astronotu Internasyonal Uzay İstasyonu’na (UUİ) götürmüş, sadece aracın mesele çıkarması sebebiyle geri dönüş yolculuğu ertelenmişti. Arkasından da Starliner, insansız bir halde Dünya’ya geri getirilmişti. Bundan dolayı astronotlar Sunita Williams ve Barry Wilmore, 154 gündür UUİ’de “mahsur kalmış” durumdalar.
Bir hekim, mahsur kalan Sunita Williams’ın son fotoğraflarının peşinden, astronot ile alakalı sıhhat endişelerini dile getirdi. Seattle’da yaşayan göğüs hastalıkları uzmanı Dr. Vinay Gupta’ya bakılırsa Williams, yüksek irtifalarda ve basınçlı bir kabinde hayata devam etmenin naturel stresini, uzun bir süredir yaşayan birinin fotoğrafına baktığını söylüyor: “Yanakları birazcık çökük görünüyor – ve bu çoğu zaman vücudunuzun tamamında kilo kaybı yaşadığınızda olur. Yüzünün ve yanaklarının çökük olmasından anladığım kadarıyla muhtemelen bir süredir ciddi bir [kalori] açığı var.“
Vücut, yerçekimindeki değişikliklere uyum sağlamış olduğu ve soğuk, sıkıntılı koşullarda vücut ısısını korumaya çalmış olduğu için uzayda daha çok kalori yakıyor. Bununla beraber kas ve kemik kaybını önlemek için astronotlar günde ortalama 2,5 saat egzersiz yapıyor, bu da daha çok kalori yakmalarına niçin oluyor.
9 Eylül’de çekilmiş olan yukarıdaki fotoğrafta Williams’ın yiyecek masasında olduğu görülüyor. Dr. Gupta bu fotoğrafla ilgili olarak kendisinin en azından “dirimsel tehlikesi” olmadığını söylemiş oldu sadece şunları da ekledi: “Sadece bu fotoğrafa bakıp da sıhhatli bir vücut ağırlığına haiz bulunduğunu söyleyebileceğinizi sanmıyorum. İnsan vücudunun uyum sağlayamadığı şeyler vardır ve bunlardan biri de muhtemelen aldığından daha çok kalori kaybediyor olmasıdır.“
Astronotların uzaydayken, vücut sağlıklarını korumaları için maksimumda 3 bin 500 kalori almaları öneriliyor. Sadece Gupta, insan metabolizmasının uzayda, aldığından daha çok enerji yakması icap ettiğini söylüyor: “Vücudu muhtemelen temel şeyleri yapmak için daha çok çalışıyor, bu sebeple oksijenin kısmi basıncı deniz seviyesinde olacağından daha düşük. Oldukça yüksek kalorili gıdalar alıyorlar – kuru etler, proteinler, sadece yüksek yağlı soğuk etler – bu kesinlikle dengeli bir rejim değil.“
Buradaki aslolan mesele ise vücudun güç kaybının bilhassa de bayanlar için endişelendirici olması.
Araştırmalar ne söylüyor?
NASA tarafınca 2014 senesinde meydana getirilen bir emek harcama, bayanların uzay uçuşu esnasında erkeklere bakılırsa daha çok kan plazması hacmi kaybı yaşadığını ve bayanların stres tepkisinin karakteristik olarak kalp atış hızında bir artış içerdiğini, adamların ise damarlarındaki dirençte bir artışla cevap verdiğini ortaya koydu.
Kandaki plazmanın kaybı, vücudun bu kaybı yerine koymaya emek vermesi sebebiyle metabolizmanın geçici olarak hızlanmasına niçin oluyor. Vücudun bu tepkisi de yaktığınız kalori miktarının hafifçe yükselmesine, Williams’ta olduğu şeklinde kilo kaybıyla sonuçlanabiliyor.
2023 senesinde Ball Üniversitesi tarafınca meydana getirilen bir başka araştırmada ise uzay uçuşları şeklinde mikro yerçekimli ortamlarda bayanların erkeklere bakılırsa daha çok kas hacmi kaybettiğini ortaya koydu. Araştırmacılar, iki uzun yatak istirahati denemesi esnasında adam ve hanımlarda kas kaybını (atrofi) inceledi. Erkekler 90 gün, bayanlar ise 60 gün süresince başlarının ayaklarının altında olduğu altı derecelik baş aşağı eğim pozisyonunda kaldılar. Bu, mürettebat üyelerinin uzay uçuşu esnasında yaşadıklarına benzer ağırlıksız bir durumu simüle etti.
Her iki gönüllü grubu da baş aşağı eğik ya da yatay pozisyonda yiyecek yedi, uyudu, kişisel hijyen ve öteki tüm aktiviteleri gerçekleştirmiş oldu. Ekip tüm iştirakçilerin bacaklarındaki aynı bölgelerde gözle görülür bir kas hacmi kaybı yaşadığını buldu. Hanımefendiler geçen bir ayda erkeklere kıyasla kuadriseps kaslarından daha çok kütle yitirdi. Gene aynı araştırmada bayanların, adamların üç ayda kaybetmiş olduğu kas kütlesini yalnız iki ay sonunda kaybetmiş olduğu ortaya çıktı.
Dr. Gupta bu mevzuyla ilgili şu şekilde diyor: “Havadaki oksijen miktarı başlangıçta olduğundan daha düşüktür, gıda alımları yerde olabileceği kadar iyi olmayacaktır. Emek harcama kabiliyetleri sınırı olan olacaktır. Şu demek oluyor ki sağlığımızı belirleyen her türlü fizyolojik değişken, bilhassa de basınçlı bir kabinde bile en uygunun bile altında olacaktır, değil mi? Dolayısıyla bu fotoğrafta, bilhassa de Sunita’da gördüğünüz şey, bence devasa yükseklikte irtifada, hatta basınçlı bir kabinde uzun süre hayata devam etmenin naturel streslerini deneyimleyen biri.“
Daily Mail’in haberini Özgür Yıldız Türkçeleştirdi.
