Yüksek gerilim Türkiye’de en sık görülen kronik hastalıklardan biri.
Araştırmalara bakılırsa, nüfus genelinde her 3 kişiden biri yüksek gerilim hastası. Yaşlı grupta yüzde 85’i gören bu oran gençlerde yüzde 5.
Uzmanlar ülkemizdeki hipertansiyon hastalarının sadece yüzde 48’inin ilaç kullandığını, geri kalanının ya hastalığının bilincinde olmadığını ya da ilaç kullanmayı reddettiğini belirtiyor.
Bu durum bir tek ülkemiz için değil birçok ülke için geçerli. Mesela ABD Hastalık Denetim ve Önleme Merkezleri’nin (CDC) verilerine bakılırsa ülkedeki yetişkinlerin neredeyse yarısı yüksek gerilim hastası. Sadece hipertansiyonu olanların bir tek dörtte biri bu hastalığı denetim altına almış durumda.
Harvard Tıp Okulu’ndan Dr. Rishi K. Wadhera, yüksek tansiyonu “için için yanan bir kamu sağlığı krizi” olarak nitelendirdi.
Yüksek tansiyonun kalp krizi, inme, hamilelik sorunları benzer biçimde birçok sıhhat probleminin yaşanma riskini artırabildiğini sadece belirtilerin “çoğunlukla sessiz” bulunduğunu ifade eden Dr. Wadhera, “Bu durumun birçok hasta için gözden kaçtığını düşünüyorum” ifadelerini kullandı.
The New York Times, yüksek gerilim problemi mevzusunda her insanın bilmesi gerekenleri ve tansiyonu denetim altına almanın yollarını uzmanlarla konuştu.
Gerilim nedir? Düzgüsel gerilim düzeyi kaçtır?
Ohio State Üniversitesi Wexner Tıp Merkezi’nde kardiyolog olarak vazife icra eden Dr. Jim Liu, tansiyonu “kanın kalpteki arterlerin duvarlarına uyguladığı güç” olarak tanımladı.
Tansiyonun büyük (sistolik) ve ufak (diastolik) olarak ikiye ayrıldığını hatırlatan Liu, büyük sayının kalp kasıldığında ufak sayının ise gevşediğinde ölçüldüğünü altını çizdi.
Tansiyonun ölçüm birimi ise mmHg şu demek oluyor ki milimetre cıva yada “torr” olarak adlandırılıyor.
Tansiyonunuzu bir hekim randevusunda yada eczanede ölçtürebilir ya da evde kendiniz takip edebilirsiniz.
Amerikan Kalp Vakfı ve Amerikan Kardiyoloji Koleji, düzgüsel tansiyonun 120/80 mmHg’nin altındaki değerler olarak tanımlıyor. CDC’ye bakılırsa ise 130/80 mmHg ve üstündeki değerler yüksek gerilim kabul ediliyor.
Dr. Liu, yüksek tansiyonun kuvvetli baş ağrıları, göğüs ağrısı ve baş dönmesi benzer biçimde semptomlara yol açtığını sadece bir çok kişinin tansiyonu kademeli olarak yükseldiği için bu sorunları fark etmediğini belirtti.
Yüksek gerilim niçin zararı dokunan?
Yüksek gerilim kalbi vücuda kan pompalamak için daha çok çalışmaya zorluyor. Süre içinde yorulan kalp aksamaya ve vücudun geri kalanına yeterince kan ulaştıramamaya başlıyor. Bu durum kalp yetmezliği olarak adlandırılıyor.
Dr. Liu, yüksek tansiyonun yol açmış olduğu kuvvetin ve sürtünmenin, arterleri kaplayan kırılgan katmana da zarar verebildiğini belirtti.
Arter duvarlarında yaşanmış olan yırtılmalarla oluşturulan boşluklar, “fena kolesterol” olarak da malum LDL kolesterol topakları dolduruyor. Bu da kan akışını engelleyip bazı hastalarda kalp krizine niçin oluyor.
Beyne kan taşıyan arterlerdeki tıkanmalar ise felce yol açabiliyor. Dr. Liu, beyindeki kan damarlarında yaşanmış olan uzun vadeli hasarın vasküler demans olarak malum bir soruna da yol açabileceğini altını çizdi.
Yüksek tansiyona ne sebep oluyor?
Tüm damarlar süre içinde sertleştiğinden insanoğlu yaşlandıkça gerilim tertipli olarak yükseliyor. Tahminlere bakılırsa, ABD’de bayanların yüzde 86’sı adamların de yüzde 80’i 75 yaşına ulaştığında yüksek gerilim problemi yaşıyor.
Yüksek tansiyonla ilişkilendirilen sigara ve aşırı alkol tüketimi, aşırı kiloluluk, kronik stres benzer biçimde birçok risk faktörü var. Egzersiz yetersizliği ile sodyumdan ve işlenmiş gıdalardan varlıklı bir beslenme biçimi de, hipertansiyon riskini artırdığı malum bir öteki etken.
Tansiyonunuzu iyi mi düşürebilirsiniz?
Los Angeles’ta bulunan Cedars-Sinai Hastanesi bünyesindeki Smidt Kalp Enstitüsü’nde önleyici kardiyoloji bölümünün direktörü olarak vazife icra eden Dr. Martha Gulati, bazı kişiler için yaşam seçimi değişikliklerinin ilaçlar kadar etkili olabileceğini belirtti.
Günde minimum 30 dakika orta yoğunluklu egzersiz yapmayı ve geceleri 7 ila 9 saat uyumayı tavsiye eden Dr. Gulati, sıhhatli bir vücut ağırlığına ulaşmanın yada bu kiloda kalmanın da tansiyonu düşürebileceğini söylemiş oldu.
Öte taraftan nikotin içeren üsünlerden kaçınmak da mühim. Amerikan Kalp Vakfı’na bakılırsa, nikotin içeren ürünler tansiyonu yükseltiyor, kan damarlarını daraltıyor ve arterlerin sertleşmesine katkıda bulunabiliyor.
Bazı araştırmalar düşük sodyum içeren bir beslenme biçiminin bazı hastalarda tansiyonu 2 ila 8 mmHg düşürebildiğine işaret ediyor. Gene araştırmalara bakılırsa meyve, sebze ve düşük yağlı süt ürünlerine odaklanan DASH rejimiyle beslenmenin tansiyonu 8 ila 14 puan düşürmesi mümkün. Alkolden kaçınmak yada tüketimi hanımlarda günde 1 kadeh, erkeklerde ise günde 2 kadehle sınırlamak da tansiyonu 2 ila 4 puan düşürebiliyor.
Dr. Gulati, tansiyonlarını yaşam seçimi değişimleri yöntemiyle düşüremeyenlerin ilaç tedavisine gereksinim duyacağını belirtti. Mesela diüretik türü ilaçlar idrar üretimini artırarak sodyumun ve suyun vücuttan atılmasını kolaylaştırıyor ve tansiyonu düşürüyor.
Anjiyotensin dönüştürücü enzim (ACE) inhibitörleri ile anjiyotensin 2 reseptör engelleyiciler (ARBs) değişik şekillerde çalışmakla beraber kan damarlarının gevşemesini sağlıyor.
Kalsiyum kanal engelleyiciler kan damarlarındaki kas hücrelerini gençetmeye destek oluyor; bu ilaçların bazıları kalp atış hızını da düşürüyor. Sadece bu ilaçlarla da netice elde edemeyenlerin değişik ilaçlar kullanımı gerekiyor. Doktorlar hangi ilacın reçete edileceğini belirlemeden ilkin hastanın yaşını, sağlığını ve risk faktörlerini göz önünde bulunduruyor.
Dr. Gulati, “Gerilim kalp hastalıkları ve nüzul söz mevzusu olduğunda en değiştirilebilir risk faktörü. Yaşam seçimi değişimleri ve ilaçlarla hastalarımız bunu ve kalp sağlıklarını denetim altına alabilir” dedi.
The New York Times‘ın haberini Sevin Turan yerlileştirdi.
