Seneler boyu, “Batı demokrasilerinde” web platformlarının ve şirketlerinin yöneticileri platformlarında gerçekleşenler için nadiren kişisel sorumlulukla karşı karşıya kaldı. Sadece kolluk kuvvetleri ve hükûmetler; çevrimiçi platformlar ve borsalar üstündeki incelemelerini artırdıkça -işin bir noktada dokunmak durumunda kaldığı- şirket liderlerini, direkt ne süre görevli tutacaklarını giderek daha çok düşünüyorlar.
Çevrimiçi kontakt aracı Telegram’ın kurucusu Pavel Durov ise geçen Cumartesi platformda ufaklıklara yönelik cinsel istismar görüntülerinin bulundurulması ve dağıtılması benzer biçimde suçlara ortaklık etmiş olduğu iddiasıyla yürütülen soruşturma kapsamında Fransa’da tutuklandı.
Durov kefalet ödedi, ‘şartları’ kabul etti, tutuksuz yargılanacak
39 yaşındaki Durov, ilk etapta resmi olarak herhangi bir suçla suçlanmamıştı. Fransız yetkililer 28 Ağustos Çarşamba’ya kadar gözaltında tutabilecekleri Durov için ek süre istemiş ve savcılar bu süreyi vermişti. Savcılık Çarşamba günü yapmış olduğu açıklamada Durov’un soruşturmaya dahil edilmiş olduğu suçlamaları şöyleki sıralıyordu:
“Organize kabahat örgütünün yasa dışı transferlerine olanak tanıyan çevrim içi platform yönetmek. Yetkililerle kontakt oluşturmayı reddetmek. Ufaklıklara ilişkin cinsel görüntülerin organize şekilde yayılmasına dahli bulunmak.”
Paris’te hakim karşısına çıkacak olan Durov, 29 Ağustos’ta 5 milyon Euro kefalet ödeyerek ve Fransa’dan çıkmama şartıyla -bunun için haftada iki kez Fransız polisine imza verecek- özgür bırakıldı.
Yaşanmış olan bu vaka mesela Meta’nın kurucusu Mark Zuckerberg benzer biçimde teknoloji yöneticilerinin de bir dahaki sefere Avrupa topraklarına ayak bastıklarında tutuklanma riskiyle karşı karşıya kalıp kalmadıkları sorusunu gündeme getiriyor. Şimdilik, teknoloji yöneticilerinin korkmasını gerektiren bir durum yok; Durov’unki benzer biçimde vakalar muhtemelen istisnai durumlar. Şu demek oluyor ki en azından uzmanlar bu şekilde diyor…
Tarihsel olarak, firmalar bireylerin ihlallerinden ziyade platformun ihlallerinden görevli tutulmaktaydı. Ve yasal olarak, bilhassa web platformlarını zararı dokunan içeriklerden görevli tutulmaktan korumuş olan Communications Decency Act’in (İletişim Terbiyesi Yasası) 230. maddesi benzer biçimde ABD yasalarıyla; ABD ve Avrupa’da şahısların platformda olup bitenler sebebiyle yargılanması için çıta epey yüksekte duruyordu.
University College Dublin Hukuk Fakültesi’nden Doç. Dr. TJ McIntyre, bilhassa çocuk güvenliği olmak suretiyle belirli alanlarda yöneticilerin kendi sitelerinde olup bitenlerden görevli tutulma eşiğinin geçmişe nazaran düştüğünü dile getiriyor.
Birleşik Krallık geçen yıl, çocuk güvenliğini tehlikeye atan içeriklerden haberdar olan ve bu tarz şeyleri dizgesel olarak kaldırmayan teknoloji liderlerini kişisel olarak görevli dokunabilecek bir çevrimiçi güvenlik yasası çıkardı. İplerin epey geniş tutulduğu 230. madde dahi söz mevzusu ufaklıklara yönelik cinsel istismar benzer biçimde bazı yasadışı içeriklere uygulanmıyor.
McIntyre, “Burada 30 senedir gerilen bir süreçten söz ediyoruz” diyor ve 90’lardan beri, teknoloji yöneticilerinin kullananların yaptıklarından nadiren görevli tutulduklarını sadece bu yaklaşımın artık daha kuvvetli hesap verebilirlik isteyenler tarafınca sorgulandığını ifade ediyor.
Uzmanlar Durov’un web ortamındaki ifade özgürlüğüne dair görüşlerinin kendisini bir hedef haline getirdiğini de düşünüyor. Durov, net bir halde hükûmetlerin insanların web ortamında söyledikleri ve yaptıklarını istisnai durumlar haricinde kısıtlamaması icap ettiğini korumak için çaba sarfediyor. Genel olarak otoriteyle dirsek temasını koparmayan Meta ve Google benzer biçimde platformların aksine Telegram, suçlandığı suretiyle kolluk güçleriyle iş birliği yapmaktan uzak duruyor.
Durov’un tutuklanmasının peşinden Telegram, “AB yasalarına uyduklarını ve bir platformun yada sahibinin o platformun kötüye kullanımından görevli bulunduğunu iddia etmenin saçma” bulunduğunu dile getiren bir izahat yayınladı.
Bunların yanında teknoloji şirketleri, yöneticilerinin karşılaşabileceği yasal sorumluluğa ciddi bir şekilde dikkat ediyor. Bu yıl Meta, New Mexico başsavcısının şirkete karşı evlatları koruma noktasındaki başarısızlıklarına istinaden açmış olduğu davada, Mark Zuckerberg’ün davada sanık olarak hakim karşısına çıkarılmasının başarı göstermiş bir halde önüne geçmişti.
Bu noktadaki temel endişelerden biri de hükûmetlerin negatif içerikleri kaldırmak için tutuklama imkanını bir kaldıraç olarak kullanmaya emek harcaması.
Geçmişten örnekler, beraatler, cezalar…
Hem de geçmişe bir bakmak gerekirse daha ilkin, teknoloji yöneticilerinin hizmetlerinde gerçekleşen faaliyetlerden potansiyel olarak görevli tutulduğu birkaç mühim dava da mevcut. 1998’de CompuServe’ün eski yöneticisi Felix Somm, internette pornografinin yayılmasına ortak olduğu nedeni öne sürülerek Almanya’da iki yıl hapis cezasına çarptırıldı, sonrasında beraat etti. 2002’de Yahoo’nun eski CEO’su Timothy Koogle ise internet sayfasında Nazi hatıralıklarının satışı sebebiyle Fransa’da suçlamalarla karşı karşıya kaldı. Koogle da sonrasında beraat etti.
2012 senesinde ise Megaupload’un kurucusu “Kim Dotcom” kısaca aslolan adıyla Kim Schmitz, web sitesiyle ilgili telif hakkı ihlali sebebiyle ABD yetkilileri tarafınca tutuklandı. Silk Road adlı çevrimiçi karaborsa pazar yerinin yaratıcısı Ross W. Ulbricht ise 2015 senesinde yasadışı uyuşturucu satışını kolaylaştırmaktan ABD’de suçlu bulunmuş oldu. (Editörün notu: Tüyler ürperten hikayesiyle Ulbricht, pek oldukca değişik suçlama ile hakkında oluşturulan dava neticesinde minimum 40 yıl şartlı tahliyeden yoksun bir halde iki kez müebbet hapis cezasına çarptırıldı.) 2016 senesinde Brezilya, bir uyuşturucu kaçakçılığı soruşturmasında WhatsApp mesajlaşma verilerini teslim etmediği için bir Feysbuk yöneticisini kısa süreliğine hapse attı.
‘Kanıtlamak oldukca zor’
Stanford University Hukuk Fakültesi’nde web hukuku profesörü olan Daphne Keller, savcılar ve kolluk kuvvetlerinin, bir teknoloji yöneticisinin platformlarındaki yasadışı faaliyetlerden haberdar bulunduğunu sadece zararları azaltmaya çalışmadığını kanıtlamasının oldukca oldukca zor bulunduğunun altını çiziyor.
Bu hakikaten zor zira TikTok, YouTube, Snap ve Feysbuk ile Instagram’ın sahibi Meta benzer biçimde firmalar, yasadışı içerikleri kaldırmak ve kolluk kuvvetlerine destek olmak için sıkı -hatta birazcık fazla sıkı- çalışıyorlar ve böylece doğru şeyi hayata geçirmeye çalıştıklarını iddia edebiliyorlar!
Hem de Google’ın eski avukatı da olan Keller, “Burada aslolan sorun bilgidir” diyor ve “Bu, her insanın dokunulmazlığını kaybetmesinin olağan tetikleyicisidir” ifadelerini kullanıyor.
Sadece Twitter’ın Elon Musk öncesi dönemdeki başkan yardımcılarından Bruce Daisley, teknoloji şirketlerini harekete geçmeye zorlamak için kovuşturma riskinin de lüzumlu bulunduğunu söylüyor. Daisley kısa sürede The Guardian’da kaleme aldığı yazısında “Kişisel yaptırım tehdidi, şirket para cezaları riskinden oldukca daha etkili” diye yazmıştı.
Musk kendisini bilhassa riske atıyor olabilir…
St. John’s Hukuk Fakültesi’nde vazife meydana getiren ve AB’nin çevrimiçi platformlara ilişkin düzenlemelerini araştıran Doç. Dr. Kate Klonick, X’teki içeriklerin denetlenmesinde müdahalesiz bir yaklaşım benimseyen Musk’ın, Durov benzer biçimde kendisini bilhassa riske atıyor olabileceğini öne sürüyor:
Eğer bahis oynayacak olsaydım, Elon Musk’ın hukukun üstünlüğünü reddetmesi ve bu üstünlüğe beğenmemesi sebebiyle bigün yargılanacağını yada bir ülkede hapse gireceğini söylerdim.
Musk bu ifadeye dair hemen hemen bir yorumda bulunmadı sadece bu olasılık onun da aklında benzer biçimde görünüyor. Durov’un tutuklanmasını ifade özgürlüğüne hakaret olarak duyuru eden Musk, Pazar günü kendi sorumluluğuna ilişkin sual işaretlerine değindi.
X’te yapmış olduğu paylaşımda Musk, “Telegram CEO’su Pavel Durov’un Paris’te tutuklanmasının peşinden Avrupa’ya uçmaktan kaygı etmeli miyim?” sorusunu sordu.
Kaynak: The New York Times / Metin Aktaşoğlu tarafınca yerelleştirildi