20 yıldan fazla bir süredir Dünya’nın yörüngesinde bulunan ve ilk Türk astronot Alper Gezeravcı’nın da vakit geçirdiği Internasyonal Uzay İstasyonu, yavaş yavaş kullanım ömrünün sonuna doğru yaklaşıyor. Bundan dolayı daha ilkin Rusya’nın Mir Uzay İstasyonu (UUİ)’ndan olduğu şeklinde yapı, bir süre sonrasında yörüngeden atmosfere doğru çekilerek parçalanması sağlanacak.
NASA ise bu vazife için 843 milyon dolarlık sözleşmeyle, yörüngeden çıkarma aracının üretilmesi mevzusunda Elon Musk’ın sahibi olduğu SpaceX’i seçti. Üretilecek uzay aracı, 150 milyar dolar tutarındaki Internasyonal Uzay İstasyonu’nu yörüngeden güvenle çıkaracak ve atmosferde ortalama 1649ºC sıcaklıkta yanmasını sağlayacak.
Yörüngeden çıkarma aracı üretildikten sonrasında aracı NASA işletecek ve 2030 senesinde düzenlenmesi beklenen görevde kullanacak. UUİ’yi atmosfere götürecek aracın, istasyonla beraber yeryüzüne ulaşmadan atmosferde yanması planlanıyor. Yeryüzüne ulaşacak herhangi bir yıkıntı parçasının Cenup Pasifik Okyanusu’na düşmesi planlanıyor. Böylece herhangi bir güvenlik problemi yaşanmayacağı düşünülüyor.
30 yıl vazife süresi olan istasyon için NASA, senelik olarak 1,3 milyar doları istasyon üstündeki operasyonlar, 1,8 milyar doları ise ekip ve kargo taşınması için harcıyor. Doğrusu istasyonun ajansa senelik maliyeti 3 milyar dolar civarında. NASA, UUİ’nin sonrasına yönelik hazırladığı raporda, bu miktarın derin uzay araştırmalarına yönlendirilebileceği yada öteki NASA programlarına aktarılabileceğini belirtiyor.
419 ton ağırlığa haiz olan UUİ, Dünya’nın çevresinde ortalama saatte 29 bin km hızla dönüyor ve dönüşünü 90 dakikada tamamlıyor. Bundan dolayı istasyonu yörüngeden çıkarmak, SpaceX mühendisleri için kolay bir iş olmayacak.
Uzay meraklıları için hüzünlü bigün olacak
Mevzu uzayın keşfi olduğunda UUİ, internasyonal iş birliğinin gerçek bir simgesi haline gelmişti. 1998’in Kasım ayında süregelen projede ilk modüller alçak Dünya yörüngesine götürülmüştü. Bundan 2 yıl sonrasında ise kozmonotlar Sergey Krikalev ve Yuri Gidzenko ile astronot William Shepherd, UUİ’de bulunan ilk adlar olmuştu. Bunun üstünden geçen 24 yılda, içinde Türkiye’nin de bulunmuş olduğu 23 değişik ülkeden uzay kaşifleri, devamlı bir halde istasyonda bulunmuş oldu.
Projenin başından bu yana teknoloji anlamında birçok mevzuda ilerleme yaşandı, sadece UUİ türünün ilki olma hususi durumunu korumaya devam etti. O şekilde ki yeryüzünde jeopolitik problemler yaşanıyor olsa bile istasyon, görüş ayrılıklarının unutulmuş olduğu, bilim ve insanlığın ön plana çıkmış olduğu bir yer olarak dikkati çekiyordu.
UUİ’nin sonu – yeni bir başlangıç
2020 senesinde NASA, 140 milyon dolarlık bir sözleşmeyle Axiom Space şirketinin, UUİ’ye yaşanabilir minimum bir ticari modül sağlamasına izin verdi. Firmanın ilk modülü istasyona 2026 senesinde eklemesi, sonraki her yıl da birer modül yerleştirmesi planlanıyor. 2030 yılına gelindiğinde ise UUİ atmosfere indirileceği için, Axiom bu modülleri istasyondan ayırabilecek ve kendi bağımsız, ticari olarak kullanılabilecek “istasyonuna” haiz olacak.
Bununla beraber NASA, Blue Origin, Nanoracks LLC ve Northrop Grumman Systems Corporation şeklinde şirketlerle yapmış olduğu ek anlaşmalarla, Ay ve Dünya içinde bulunan Lagrange Noktası’na daha ufak bir istasyon oluşturmayı planlıyor. Lagrange Noktası’ndaki araçlar Dünya yada Ay’ın çekimine kapılmadan durağan(durgun) kalabildikleri için, buraya yerleştirilecek bir istasyonun, Ay görevleri için durak noktası olması düşünülüyor.
UUİ ile ilgili garip bilgiler
- İstasyon baştan sona 109 metre uzunluğunda ve 388 metreküplük yaşanabilir alan sunabiliyor. Ek olarak aynı anda 8 uzay aracının da bağlanması mümkün.
- UUİ’yi inşa etmek insanlığın en mühim çabalarından biriydi. Modüllerin taşınması için 42 fırlatma gerçekleştirildi.
- UUİ neredeyse 3 bin kadar araştırma deneyine ev sahipliği yapmış oldu.
- 24 saatlik sürede UUİ, Dünya’nın çevresini 16 kez dolaşıyor. Bu sürede almış olduğu mesafe ise Dünya-Ay arasındaki mesafe kadar.
- UUİ’deki biyolojik ve benzeri atıkların geri dönüşümünden görevli olan “suyu geri kazanma sistemi”, Dünya’dan ulaştırılması ihtiyaç duyulan su oranını %66 kadar azaltıyor.
- UUİ’de devamlı takip edilen 350 bin tane çeşitli güvenlik sensörü bulunuyor.
- İstasyonun güneş panelleri, toplamda 75 ila 90 kW güç üretiyor. Averaj bir ev, günde 1,3 kW harcıyor.
- UUİ’deki astronotlar, gezegenimizin toplamda 3,5 milyondan fazla fotoğrafını çekti.
New Atlas’ın haberini Özgür Yıldız Türkçeleştirdi.