Cenup Pasifik’te bir adalar zinciri olan Solomon Adaları’nın mavi sularında, dünyanın en büyük deniz canlılarından biri ortaya çıkarıldı.
Kabaca söyleyecek olursak, iki basketbol sahası büyüklüğünde olan bu canlı ne bir balina ne de devasa bir kalamar. Yalnızca bir mercan parçası.
Çarşamba günü Solomon Adaları’nda bulgu meydana getiren bir grup araştırmacı ve film yapımcısı, dünyanın en büyük bireysel mercan kolonisi bulunduğunu iddia ettikleri şeyi bulduklarını açıkladılar. Polip adında olan milyonlarca hayvandan oluşan ortak bir organizma olan mercan, 34 metre genişliğinde ve 32 metre uzunluğunda. Mercan o denli büyük ki, uzaydan dahi görünebilecek boyutta. Tipik bir mercan resifi, bir çok genetik olarak değişik olan birçok değişik mercan kolonisinden oluşurken, bu tek başına bir fert.
Araştırma ekibi tarafınca paylaşılan yeni fotoğraflarda, Pavona clavus olarak malum bir tür olan mercan, topuzlarla kaplı pütürlü kahverengi bir tümsek şeklinde görünüyor. Daha yakından bakıldığında ise üstünde sarı, yeşil ve mor renkli parçalar görülüyor. Büyüklüğü ve mercanların yavaş gelişme hızı göz önüne alındığında, bu tek mercanın birkaç yüzyıl yaşlarında olması olası.
Mercanı ilk kez geçen ay Solomon Adaları’nda gören sualtı fotoğrafçısı ve deniz biyoloğu Manu San Félix, Vox’a yapmış olduğu açıklamada, “Bu şekilde benzeri olmayan bir şey görmek bir rüya. Bir düşünün, Napolyon hayattayken bu şey buradaydı.” diyor.
San Félix, mercanı devam etmekte olan bir National Geographic bulgu gezisi için Malaulalo adlı bir ada civarlarında çekim yaparken keşfetti. Solomon Adaları hükümetiyle ortaklaşa iş içinde meydana gelen bulgu gezisi, National Geographic’in, kısmen deniz yaşamını belgeleyerek ülkelerin daha çok deniz parkı kurmasına destek olmayı amaçlayan Pristine Seas projesinin bir parçası konumundaydı. Ulawa Po’onapaina Kabilesi üyesi Dennis Marita’ya gore Malaulalo’da yerleşim yeri pek yok. Suları da büyük seviyede keşfedilmemiş durumda. Malaulalo’nun deniz bölgesini burada yaşayan kabile denetliyor.
Bununla birlikte Solomon Adaları Kültür ve Gezim Bakanlığı’nda kültür müdürü olan Marita, geçtiğimiz salı günü düzenlemiş olduğu basın toplantısında, “Bu bizim topluluğumuz için oldukça büyük bir şey” dedi.
Halka açık kayıtlarda bundan daha büyük başka bir mercan yok, sadece okyanusun uzak bölgelerinde hemen hemen keşfedilmemiş daha büyük kolonilerin olması mümkün. Dünyanın en büyük mercanı rekorunun bundan önceki sahibi Amerikan Samoası’nda bulunan ve ortalama 22 metre genişliğinde olan bir koloniydi.
Bu bulgu gezisinde yer almayan Yırtıcı Yaşamı Koruma Derneği’nin deniz koruma direktörü Stacy Jupiter, Vox’a verdiği demeçte, “Dünyadaki mercan resiflerinin bir çok uzak ve iyi keşfedilmemiş durumda” dedi. İnsanların gezegenin deniz alanlarının yalnızca yüzde 5’ini araştırdığını belirten Jupiter, “Dolayısıyla büyük canlılar da dahil olmak suretiyle yeni keşifler halletmeye devam etmemiz {hiç de} şaşırtıcı değil” ifadesini kullandı.
“Ümit ışığı”
Bulgu, dünyanın dört bir tarafındaki mercan resiflerinin yok olmaya yüz tuttuğu bir dönemde gerçekleşti.
İklim değişikliği okyanusları ısıtarak, ısınan su sebebiyle mercanların ölümüne sebep oluyor. Mercan rengini ve besinlerinin çoğunu poliplerin içinde yaşayan simbiyotik alglerden alıyor. Deniz suyu oldukça ısındığında, bu algler yok olur ve mercan beyaza döner yada ağarır. Ağarmış mercanlar aslına bakarsak açlıktan ölüyor.
Mercan resifleri, küresel olarak kayıtlara geçen en kapsamlı ağarma kriziyle karşı karşıya. Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi’ne gore, dünyadaki mercan resiflerinin dörtte üçü 2023’ün başından bu yana ağarmaya niçin olacak kadar okyanus ısısı yaşadı. Bu sebeple birçok mercan öldü.
Ayrıca yeni araştırmalar, Solomon Adaları’nda kısa sürede keşfedilen koloni şeklinde resifleri oluşturan sert mercanların yüzde 40’ından fazlasının yok olma riski altında bulunduğunu gösteriyor.
En hafifçe tabiriyle bunun bir mesele olduğu söylenebilir. Resifler kasırgalar esnasında kıyı şeridine vuran dalgaları azaltır, insanların yediği ticari balıkların mühim bir kısmına ev sahipliği yapar. Ek olarak birçok kıyı bölgesinde gezim ekonomisinin de adeta lokomotifi konumundadır.
Deniz ekolojisti ve bulgu gezisinin baş bilim insanı Molly Timmers, National Geographic ekibinin Solomon Adaları’nın sığlıklarında, muhtemelen okyanustaki aşırı ısı sebebiyle oldukça sayıda ölü mercan keşfetmesinin şaşırtıcı olmadığını fakat cesaret kırıcı bir durum bulunduğunu söylemiş oldu.
Vox’a yapmış olduğu açıklamada, mercanların küresel boyutlardaki kaybı karşısında bu keşfin bir “ümit ışığı” bulunduğunu söyleyen Timmers, “Vay canına! Bu inanılmaz bir şey!” dedi.
Büyük mercan kolonileri yengeçler, salyangozlar ve minik balıklar şeklinde deniz canlılarına ev sahipliği yapar. Daha da önemlisi, yumurtladıklarında ya da çoğaldıklarında okyanusa yavru mercanlar ekerek resiflerin ziyan olmuş bölümlerinin iyileşmesine destek olurlar.
Ek olarak bu hususi mercan, aşırı deniz ısısı da dahil olmak suretiyle strese karşı dirençli olabilir. Araştırma ekibi mercanın 300 ila 500 yaşlarında bulunduğunu tahmin ediyor, kısaca birçok küresel ağartma vakasını yaşamış ve hayatta kalmayı başarmış. Kıyıya yakın bazı mercanların aksine, 10 metreden daha derin olan bu tek mercan, kim bilir daha derin, daha soğuk suda olduğundan yada ısıya karşı bazı yerleşik genetik toleransa haiz olduğundan sağlıklıydı. Kısaca ürettiği yumurtalar da dirençli olabilir.
Keşifte yer almayan Leeds Üniversitesi’nden deniz ekoloğu Maria Beger, “Yaşlı olan her şey hayatta kalma mevzusunda hakkaten de iyidir” dedi.
Deniz yaşamını desteklemek ve iklim değişikliği şeklinde tehditlere karşı koymak için resiflerin tek bir büyük mercan yerine her biçim ve boyutta çeşitli mercan türlerine haiz olması daha önemlidir. Devasa bir mercan kolonisi keşfetmenin kendi başına o denli da etkisi altına alan olmadığını söyleyen Beger, şu ifadeyi kullandı: “Eğer bu şekilde bir rapor insanları mercan resifleri mevzusunda heyecanlandırıyorsa, bu kim bilir iyi bir şeydir.“
Kültür ve Gezim Bakanlığı’ndan Marita, Vox’a yapmış olduğu açıklamada keşfin Solomon Adaları’nın sularını daha etkin bir halde korumasına da destek olabileceğini söylemiş oldu. Kabilesi Malaulalo’yu on senedir gayri resmi olarak kendi başına sakınan Marita, adanın Solomon Adaları hükümeti tarafınca tanınan resmi bir deniz koruma alanından faydalanacağını söylüyor. Marita, bunun gerçekleşmesi için bir takım kampanya da yürütüyor.
Vox’a verdiği demeçte meydana getirilen keşfe atıfta bulun Marita, şu cümleleri sarf etti: “Bu kesinlikle üstünde çalıştığımız koruma girişimini güçlendirecektir. Bu mega büyüklükteki mercan, hükümet ve öteki paydaşlar tarafınca oldukça gereksinim duyulan bölgemizin görünürlüğünü ve tanınırlığını sağlamasına destek olacak. Bu bizim için hakkaten bir kazanç.”
Kaynak: Vox ve National Geographic / Yaratı Şahin tarafınca Türkçeleştirildi