Dünya büyük bir yer. Ve bir uzay çöpünün bir eve isabet etmesi epey ender rastlanan bir durum. Bir insanoğlunun uzay enkazı sebebiyle yaralanma riski 100 milyarda 1’den daha azca. Sadece birkaç hasar örneği var. Görünüşe gore geçtiğimiz günlerde bu örneklere bir yenisi eklendi.
ABD’nin Florida eyaletinde yaşayan bir insanın ‘uzaydan düşen bir cismin’ evine ciddi hasar verdiğini söylemesi üstüne NASA araştırma başlattı.
Ortalama bir kilogram ağırlığındaki metal cismin Internasyonal Uzay İstasyonu’ndan (ISS) gelmiş olabileceği düşünülüyor. NASA sözcüsü Josh Finch Perşembe günü Washington Post’a yaptığı açıklamada uzay ajansı çalışanlarının Naples’daki evden cismi alarak Kennedy Uzay Merkezi’ne götürdüğünü söylemiş oldu. Cismin incelendiğini ve kaynağının araştırıldığını belirten Finch, “Çözümleme tamamlandığında daha çok informasyon paylaşacağız” dedi.
NASA bu nesnenin ISS’den geldiğini doğruladığı takdirde ev sahibi tazminat alabilir. Eğer bu yıkıntı parçasından başka bir ülke sorumluysa tazminat sürecinin karmaşık bir hâl alacağı aşikâr. Şimdi beraber bu ender olayın detaylarına bakalım.
Birkaç hafta ilkin gökyüzünden gelen ‘bir şey’ Alejandro Otero’nun evinin çatısına çarptı. Otero o sırada evde değildi fakat oğlu oradaydı. Otero eve döndüğünde ortalama 1 kilo ağırlığında silindir şeklinde bir cisimle karşılaştı.
Evin {güvenlik kamerası} 8 Mart günü mahalli saatle 14:34’te olayın sesini kaydetmiş. Bu mühim bir informasyon bundan dolayı ABD Uzay Komutanlığı’nın uzay istasyonundan gelen bir yıkıntı parçasının girişini kaydettiği saatle yakın bir eşleşme.
Ertesi gün, Harvard-Smithsonian Astrofizik Merkezi’nde gökbilimci ve astrofizikçi olan Jonathan McDowell, Twitter/X’te yapmış olduğu açıklamada uzaydan gelen bir ‘ekipman paletinin’ Meksika Körfezi üstünden Dünya atmosferine girdiğini paylaştı. McDowell, ISS kaynaklı üç tonluk uzay çöpünün planlı bir halde imhasını takip ediyordu. Gönderide paletin hedeflenen rotasının ‘birazcık kuzeydoğusunda’ bulunduğunu söylemiş oldu.
Uzay enkazlarının bir çok atmosfere girdiğinde 3,000 Fahrenheit (1648.889 C°) dereceye kadar sıcaklıklara ulaşır ve buharlaşır. Fakat bu ne kadar büyük olduğuna ve niçin yapıldığına da bağlıdır. Paylaşımının altındaki uzay çöpünün yanıp yanmayacağına ilişkin bir suali yanıtlayan McDowell, “Bazı batarya parçaları sağlam kalabilir” dedi.
Otero ise McDowell’a cevap olarak yapmış olduğu bir paylaşımda şu şekilde yazdı:
Merhaba. Görünüşe gore o parçalardan biri Ft Myers’ı ıskaladı ve Naples’daki evime düştü. Çatıyı ve iki katı delip geçti. Neredeyse oğlum ölüyordu. NASA’nın benimle bağlantı kurmasına destek olabilir misiniz? Ileti ve e-posta bıraktım fakat cevap alamadım.
Otero’nun paylaşmış olduğu görüntülerde cismin isabet etmiş olduğu bölgeleri bir kurşun benzer biçimde delip geçmiş olduğu görülüyordu. (NASA sonrasında kendisiyle temasa geçti.)
Insanın bir uzay enkazıyla olası karşılaşması ilk olarak CBS’in Florida’daki yan kuruluşu WINK News tarafınca haberleştirildi. Otero WINK News’e yapmış olduğu açıklamada, “Ilkin bir meteor bulunduğunu düşündüm. Tavanda ve zeminde bir delik açtı. Neredeyse oğluma çarpıyordu” dedi.
Peki bu iyi mi olmuş olabilir?
Mevzuya ilişkin kapsamlı bir haber icra eden Ars Technica’ya göre NASA, laboratuvarda yer açmak için Mart 2021’de uzay istasyonunun robotik kolunu kullanarak pil paletini fırlatmaya karar verdi. Kendi itici güçleri olmayan bataryalar, tam üç yıl sonrasında 8 Mart’ta atmosfere girene kadar üç yıl süresince yörüngede sürüklendi.
Bir uzay çöpünün atmosfere tekrardan nerede gireceğini anlamak oldukça zor. ABD Uzay Komutanlığı Dünya yörüngesindeki on binlerce nesneyi takip ediyor fakat üst atmosferin tam yoğunluğu hâlâ büyük seviyede bilinmeyen bir değişken. ABD Uzay Komutanlığı’nın pil paletinin Dünya’ya ne vakit düşeceğine dair tahmini, atmosfere girişten yarım gün ilkin bile altı saatlik bir vakit dilimine yayılan bir hata payına sahipti. Bir şeyin atmosfere ne vakit gireceğini bilmiyorsanız, nereye düşeceğini de tahmin edemezsiniz…
NASA’nın Houston’daki Johnson Uzay Merkezi’nden bir sözcü, 8 Mart’taki atmosfere giriş esnasında, “Palet üstünde kapsamlı bir yıkıntı analizi değerlendirmesi yapıldığını ve Dünya atmosferine zararsız bir halde gireceğinin belirlendiğini” söylemiş oldu. Bu, şimdiye kadar Internasyonal Uzay İstasyonu’ndan atılan en büyük cisimdi. NASA, “Herhangi bir kısmının kurtulmuş olmasını beklemiyoruz” diye ekledi.
Sadece öteki uzay alanında çalışan uzmanların araştırmaları NASA’nın açıklamasıyla uyuşmuyor. Araştırma ve geliştirme merkezi Aerospace Corporation ‘genel bir kaide’ olarak büyük bir nesnenin hacminin yüzde 20 ila 40’ının yere ulaşacağını söylüyor. Kati yüzde nesnenin tasarımına bağlı ve bu nikel-hidrojen piller nispeten yüksek yoğunluklu metallerden yapım ediliyor.
Avrupa Uzay Ajansı da tekrardan giriş öncesinde batarya paletinden bazı parçaların yere ulaşabileceğini kabul etmiş durumda. NASA Otero’nun evine düşen ‘merminin’ ISS’den geldiğini doğrularsa, bu vaka ‘yörüngeden düşen bir nesnenin bir mülke zarar verdiği’ ender görülen vakalar arasına katılmış olacak.
Eğer uzay istasyonundan gelmişse, Otero tazminat almaya hak kazanabilir. Sadece Mississippi Üniversitesi Hava ve Uzay Hukuku Merkezi İcra Direktörü Michelle Hanlon Ars Technica’ya yaptığı açıklamada cismin yabancı yapımı olması hâlinde tazminat hakkının daha karmaşık hâle gelebileceğini söylemiş oldu.
Uzay enkazından meydana gelen en meşhur olaylardan biri, nükleer enerjiyle çalışan bir Sovyet askeri uydusu olan Kosmos 954’ün 1978’de Kanada’nın kuzeyindeki ücra bir yere düşmesiydi. Kosmos 954’ün enkazı kimseyi yaralamadı yada herhangi bir eve zarar vermedi. Sadece Kanada çevresel etkilerden korunmak için ciddi bir temizlik emek vermesi gerçekleştirmiş oldu. Sovyetler Birliği mevzuyu çözmek için Kanada’ya 3 milyon Kanada doları ödemeyi kabul etti.
Ars Technica, Washington Post ve Business Insider haberlerinden derlendi.