Güneş sistemimizdeki en volkanik dünya yeni bir volkan daha doğurdu. Ve ondan püsküren lav akışı devasa boyutlarda.
Jüpiter’in uydusu Io, üstünden geçen pek fazlaca uzay aracı tarafınca görüntüleniyor ve gezegen bilimcilere yüzeydeki değişimleri seyretme fırsatı sunuyor. NASA’nın Juno görevi, Io’ya yirmi senedir meydana getirilen en yakın geçişleri gerçekleştirmiş oldu. 2024 senesinde çekilen görüntüler, yalnız yirmi yıl ilkin bir özelliği bulunmayan bölgede dinamik bir volkan bulunduğunu ortaya koydu.
Uzay aracının JunoCam adlı aracını işleten Malin Uzay Bilim Sistemlerinde ileri proje yöneticisi olan Michael Ravine şöyleki diyor: “En yeni JunoCam görüntülerimiz, Io’da meydana gelen pek fazlaca değişikliği gözler önüne seriyor. Bunlar içinde, 1997 senesinde hiçbir şeyin olmadığı noktada oluşan büyük, karmaşık volkanik özellik de içeriyor.”
Bulgu, 2024 Europlanet Bilim Kongresi’nde sunuldu.
Bu yeni volkandan akıl almaz oranda lavın çıkmış olduğu görülüyor. Lavların iki kuvvetli akıntı halinde ortalama 100 kilometre süresince yanardağın ağzından sol tarafa doğru akmış olduğu görsellerde içeriyor.
Aşağıdaki öteki grafikte Berlin şehrinin haritasının üstüne yerleştirilen lavın, Almanya’yı ciddi oranda kaplayacak kadar büyük bulunduğunu görebilirsiniz. Lav akışının bitip, havuza dönüştüğü noktada da, eriyen kayaların yüksek ısısı yüzeydeki donmuş materyali buharlaştırıp, uzaya gönderirken iki gri halka meydana getiriyor.
NASA’nın Galileo uzay aracı, 1997 senesinde, aşağıda solda göreceğiniz siyah beyaz görüntüyü yakalamıştı. Sağdaki Juno’nun görüntüleri ise Şubat 2024 yılından. Volkanik aktivite, 180 kilometreye 180 kilometrelik bir alanı kaplıyor.
Io, patlayan volkanlarla kaplı, bu sebeple devasa Jüpiter dahil yakınındaki objelerin içinde devamlı itilip, çekiliyor. NASA şöyleki açıklıyor: “Bir tek Güneş Sistemi içindeki en büyük gezegen onu devamlı çekmekle kalmıyor, Io’nun kardeşleri olan Europa ve Güneş Sistemi içindeki en büyük uydu Ganymede’nin de çekim kuvvetlerine maruz kalıyor.”
“Bunun sonucunda Io devamlı çekiliyor ve sıkıştırılıyor, bu da üstündeki pek fazlaca volkandan püskürdüğünü gördüğümüz lavın oluşmasına yol açıyor.”
Dünyamızın uydusu Ay’dan birazcık daha büyük olan bu volkanik dünya yüzlerce volkanla kaplı ve bunlar devamlı püskürüyor.
Io’nun ilk gözlemleri öncül Voyager 1 uzay aracı tarafınca yakalanmıştı. Bu görüntülerde minimum sekiz değişik etken volkan tespit edilmişti. 2023 ve 2024’ün başlarında meydana gelen son olarak yakın uçuşlarda ise volkanlardan yükselen dokuz gaz sütunu görüldü.
Io yırtıcı bir dünya ve yaşama uygun değil. Volkanik yüzeyinin altında ise muhtemelen bir magma denizi içeriyor.
Mark Kaufman’ın haberini Erinç Eröz Türkçeleştirdi