ZIT ANLAMLI CÜMLELER
– Farklı sözcüklerin karşıt kavramları ifade etmesine zıt anlamlı kelimeler denmektedir.
Şiirlerinde yeni konuları eski biçimlerde işlemiştir.
Eleştirmenin görevi, bir sanatçıyı övmek ya da yermek değildir.
İyi romancının kurguladığı karakterleri kötü bir üslupla anlatması düşünülemez.
Yukarıdaki cümlelerde renkli yazılan sözcükler, anlamca birbiriyle çelişen zıt (karşıt) anlamlı sözcüklerdir.
NOT: Kelimelerin olumsuzluk durumu zıt anlamlısı demek değildir.
“Bebek gülüyor” cümlesi olumludur.
Bu cümlenin olumsuz hâli. “Bebek gülmüyor.”dur. Yani gülmek ile gülmemek kelimeleri zıt anlamlı değildir. Gülmek kelimesinin olumsuzu “gülmemek”, zıt anlamı ise “ağlamak”tır.
- İnce çizgili kumaşları tercih ediyorum. (kalın)
- Ahmet geldiğine göre telaşlanmamıza gerek yok. (gittiğine)
- Bu kadar erken gelebilmeyi nasıl başarıyorsun? (geç)
- Bu küçük ve tenha otel inanılamayacak kadar temizdi. (pisti)
– Sözcüklerin karşıtlık doğurabilmesi, anlam alanlarının çakışmasına (bağlama) bağlıdır.
- Dışarıya çıkarken üzerine kalın bir şeyler al. (inerken değil girerken)
- Sizden küçük bir ricam olacak. ( büyük değil önemli) h Sözcüğün olumsuz biçimi, karşıtı değildir.
- Orhan, dün İstanbul’a gitmiş. (Olumsuzu gitmemiş, karşıtı gelmiş.)
- Acılı yemeklerden uzak durmalısın. (Acılı sözcüğünün karşıtı tatlıdır.)
– Her sözcüğün karşıt anlamlısı yoktur.
* Kararlı adımlarla kürsüye doğru yürüdü.
* Kısa zamanda tahmin ettiğinden büyük bir şöhrete kavuşmuştu.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “zıt anlamlı kelimeler” bir arada kullanılmamıştır?
A) Büyük insanların en önemli yönü, küçük işleri titizlikle yapabilme sabrını göstermeleridir.
B) Bir şeyin yanlış olduğunu bilmek, doğruyu öğrenmek için atılan bir adımdır.
C) Her iyi ve güzel şey, kötü ve çirkin şeyleri ortadan kaldırmaya yönelik bir adımdır.
D) Hayat inişli ya da çıkışlı olabilir, önemli olan başarıdan vazgeçmeden devam etmektir.
E) İnsanların hakkında ne düşündüklerini önemsemezsen mutlu olabilirsin.
Yanıt: E
Karşıt Anlamlı Sözcükler Çözümlü soru:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde karşıt kavramlar bir arada kullanılmamıştır?
A) Dondurucu soğukların ardından gelen sıcaklar herkesi mutlu etmişti.
B) Merdivenleri inip çıkmakta zorlanmaya başlamıştım.
C) Bizim evin geleni gideni her zaman çok olur.
D) Davete katılma veya katılmama kararını ben veremem.
E) Temiz kirli demeyip bütün tabakları makineye attı.
A’da soğuk-sıcak, B’de inip-çıkmak, C’de gelen-giden, E’de temiz-kirli sözcükler zıt anlamlı sözcüklerdir. D seçeneğinde kullanılan katılma-katılmama sözcükleri zıt anlamlı değildir. Katılmama sözcüğü, katılma sözcüğünün olumsuzudur.
NOT: Karşıt anlamlılık daha çok sıfat ve eylemlerde olur:
doğru-yanlış, iyi-kötü, eski-yeni, yaşlı-genç, uzun-kısa, İnmek-çıkmak, gülmek-ağlamak, gelmek-gitmek.vb.
UYARI: Bir sözcüğün olumsuz biçimi onun karşıt anlamlısı değildir.
Örneğin, üzülmek” sözcüğünün karşıt anlamlısı” üzülmemek” değil, “sevinmektir.
Karşıt Anlamlı Sözcükler Tablosu
| SÖZCÜK | ZIT ANLAMI |
| acemi | usta |
| aktif | pasif |
| azami | asgari |
| artı | eksi |
| açık | kapalı |
| alçak | yüksek |
| alt | üst |
| ağır | hafif |
| acı | tatlı |
| arka | ön |
| azalmak | çoğalmak |
| afacan | uslu |
| alçak gönüllü | kibirli |
| alıcı | satıcı |
| anormal | normal |
| ak | kara |
| ast | üst |
| atılgan | çekingen |
| aşağı | yukarı |
| aynı | farklı |
| aydınlık | karanlık |
| bekâr | evli |
| bolluk | kıtlık |
| borç | alacak |
| bulanık | duru |
| başlamak | bitirmek |
| büyük | küçük |
| batı | doğu |
| barış | savaş |
| bağımsızlık | tutsaklık |
| çekmek | itmek |
| SÖZCÜK | ZIT ANLAMLISI |
| galip | mağlup |
| genç | yaşlı |
| güzel | çirkin |
| gerçek | sahte |
| hatırlamak | unutmak |
| hırçın | uysal |
| hızlı | yavaş |
| ıssız | kalabalık |
| iniş | çıkış |
| ilk | son |
| indirim | zam |
| iyi | kötü |
| iç | dış |
| ince | kalın |
| katı | yumuşak |
| kaybetmek | bulmak |
| keder | neşe |
| kalabalık | tenha |
| kuru | yaş |
| kış | yaz |
| kıt | bol |
| kirli | temiz |
| medeni | ilkel |
| ödül | ceza |
| nazik | kaba |
| negatif | pozitif |
| minimum | maksimum |
| neşeli | üzgün |
| övmek | yermek |
| pahalı | ucuz |
| ret | kabul |
Örnek Soru 1
“Bu iki ülke arasındaki ilişkiler, bir süre sonra gerginliğe dönüştü.” cümlesinde, “gerginlik” yerine aşağıdakilerden hangisi getirilirse cümle eskisine göre karşıt bir anlam kazanır?
A) Gevşeme B) Genişleme
C) Bütünleşme D) Yakınlaşma
E) Yumuşama
Çözüm:
Bu cümledeki yargının karşıt bir anlam kazanması için “gerginlik” sözcüğünün yerine onun zıt anlamlısı olan E’deki “Yumuşama” sözcüğü getirilmelidir.
Cevap E’dir.
Örnek Soru 2
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde birbirleriyle zıt anlamlı sözcükler yoktur?
A) Çok satış yaptı ama az kâr yaptı.
B) Sonunda aradığı kitabı buldu.
C) Çocuk önce ödevini yaptı, sonra top oynadı.
D) İzciler uzun yolu kısa zamanda aldılar.
(1992-FL)
Çözüm:
A’daki “çok” ve “az”
C’deki “önce” ve “sonra”
D’deki “uzun” ve “kısa” sözcükleri karşıt anlamlı sözcüklerdir.
B’de ise karşıt anlamlı sözcükler yoktur.
Cevap B’dir.